door Juglen Zwaan
Thee bevat 4 stoffen die een stimulerende werking hebben op je hersenen. De bekendste is cafeïne, een krachtig stimulerend middel dat je ook kunt halen uit koffie, frisdrank en energiedrankjes. Thee bevat ook twee stoffen die verwant zijn aan cafeïne: theobromine en theofylline. Ten slotte levert het een vrij uniek aminozuur, L-theanine genaamd, dat een aantal zeer interessante effecten heeft op de hersenen. Hieronder worden deze 4 stimulerende stoffen in thee besproken.
Thee en koffie zorgen voor een andere oppepper
Laatst sprak ik met een vriend over de psychoactieve effecten van koffie en thee. Beide bevatten cafeïne en hebben daarom een stimulerend effect op de hersenen, maar wij waren het erover eens dat de aard van deze effecten heel verschillend is. Mijn vriend gebruikte een interessante analogie: Het effect van thee is alsof je door een liefhebbende grootmoeder zachtjes wordt aangemoedigd om iets te doen, terwijl koffie is alsof je een schop onder je kont krijgt van een militair. Sinds ons gesprek heb ik wat gelezen over thee en de invloed ervan op de geest. Begrijp me niet verkeerd – ik hou van koffie, en ik geloof dat het gezond is. Ik ben zelfs geneigd het mijn meest favoriete gezonde drankje te noemen. Maar koffie heeft voor mij zeker een keerzijde. Hoewel het me een fijne, sterke energieboost geeft, geloof ik dat het me soms verhindert veel gedaan te krijgen, omdat het opgewonden en onrustige gevoel dat het me geeft ervoor kan zorgen dat mijn geest afdwaalt. Dit overmatig stimulerende effect van koffie kan ervoor zorgen dat ik veel tijd besteed aan onproductieve taken zoals het controleren van e-mails, scrollen door Facebook, het lezen van zinloze nieuwsberichten, enz. Het blijkt dat thee niet alleen minder cafeïne bevat dan koffie, maar ook drie andere stimulerende stoffen die een soort synergetisch effect kunnen hebben.
Kortom: Koffie geeft een sterkere impuls en een groter stimulerend effect dan thee. Het kan zelfs zo krachtig zijn dat het je productiviteit kan beïnvloeden. Afhankelijk van de dosis cafeïne en hoe uitgerust je bent, zal cafeïne over het algemeen de aandacht verbeteren.
Cafeïne – ‘s werelds meest gebruikte psychoactieve stof
Cafeïne is de meest gebruikte psychoactieve stof ter wereld (1). Dat klinkt als een slechte zaak, maar dat hoeft het niet te zijn. Koffie, de grootste bron van cafeïne, is toevallig ook een van de grootste bronnen van antioxidanten in de westerse voeding, en de consumptie ervan wordt in verband gebracht met verschillende voordelen voor de gezondheid. Thee is een matige bron van cafeïne die wereldwijd wordt gedronken, afhankelijk van de soort. Cafeïne stimuleert het centrale zenuwstelsel, verhoogt de waakzaamheid en vermindert slaperigheid. Er zijn verschillende theorieën over hoe het werkt. De belangrijkste is dat het een remmende neurotransmitter genaamd adenosine blokkeert op bepaalde synapsen in de hersenen, wat leidt tot een netto stimulerend effect. Adenosine zou gedurende de dag in de hersenen toenemen en een soort “slaapdruk” opbouwen. Hoe meer adenosine, hoe groter de neiging om in slaap te vallen. Cafeïne keert dit effect gedeeltelijk om (2). Het belangrijkste verschil tussen de cafeïne in koffie en in thee is dat thee er veel minder van bevat. Een kop koffie van 140 ml kan 90-150 mg cafeïne bevatten, terwijl dezelfde kop thee 20-50 mg bevat (1). Vergeet niet dat 140 ml de maat is van het koffie- of theeservies van je grootmoeder, terwijl velen van ons drinken uit koffiemokken met een inhoud van 420 ml, ofwel 3 keer het hier vermelde cafeïnegehalte.
Kortom: Cafeïne blokkeert adenosine in de hersenen, een remmende neurotransmitter die slaperigheid bevordert. Thee bevat veel minder cafeïne dan koffie en heeft daardoor een minder sterk stimulerend effect.
Theofylline en theobromine
Theofylline en theobromine zijn beide verwant aan cafeïne en behoren tot een klasse organische verbindingen die xanthines worden genoemd. Ze hebben verschillende fysiologische effecten op het lichaam. Theofylline ontspant de gladde spieren in de luchtwegen, waardoor de ademhaling wordt vergemakkelijkt, terwijl het ook de snelheid en de kracht van de hartcontracties stimuleert. Theobromine kan ook het hart stimuleren, maar het heeft wel een mild diuretisch (vochtafdrijvend) effect en verbetert de doorbloeding van het lichaam, wat leidt tot een netto verlaging van de bloeddruk. Cacaobonen zijn ook goede bronnen van deze twee stoffen (3). De hoeveelheden van deze stoffen in een kopje thee zijn echter zeer klein, zodat hun netto-effect op het lichaam waarschijnlijk te verwaarlozen is. Een deel van de cafeïne die je binnenkrijgt, wordt omgezet in theofylline en theobromine, dus elke keer dat je cafeïne gebruikt, verhoog je indirect je niveau van deze twee cafeïne-metabolieten.
Kortom: Theofylline en theobromine zijn organische verbindingen die verwant zijn aan cafeïne en in kleine hoeveelheden voorkomen in thee. Zij stimuleren het lichaam op verschillende manieren.
L-theanine – een psychoactief aminozuur met unieke eigenschappen
De laatste stof is verreweg de interessantste van de vier. Het is een uniek type aminozuur dat L-theanine heet. Het komt voornamelijk voor in de theeplant (Camellia sinensis). Net als cafeïne, theofylline en theobromine kan het de hersenen binnendringen door de bloed-hersenbarrière te passeren. Bij mensen verhoogt L-theanine de vorming van hersengolven die alfa*golven worden genoemd en die worden geassocieerd met alerte ontspanning. Dit is misschien de belangrijkste reden voor de andere, mildere oppepper die thee je geeft (4). L-theanine kan invloed hebben op neurotransmitters in de hersenen, zoals GABA en dopamine (5). Sommige studies hebben gesuggereerd dat L-theanine, vooral in combinatie met cafeïne, de aandacht en de hersenfunctie kan verbeteren (6, 7).
Kortom: Thee bevat een aminozuur genaamd L-theanine, dat de productie van alfa*golven in de hersenen verhoogt. In combinatie met cafeïne kan L-theanine de hersenfunctie verbeteren.
Om te onthouden
Thee kan een geschikt alternatief zijn voor wie gevoelig is voor de grotere hoeveelheden cafeïne in koffie. Door de aanwezigheid van L-theanine en het effect daarvan op de alfa*golven in de hersenen is thee wellicht ook een betere keuze dan koffie voor wie zich langdurig moet concentreren. Persoonlijk voel ik me vrij goed als ik thee drink (groene thee, in mijn geval). Ik voel me ontspannen en geconcentreerd en krijg niet het overdreven opgewonden gevoel dat koffie me meestal geeft. Thee heeft voor mij echter niet dezelfde sterke motiverende effecten als koffie – de mentale kick die ik krijg na het drinken van een sterke kop. Al met al geloof ik dat zowel thee als koffie hun voor- en nadelen hebben. Voor mij lijkt thee de betere keuze bij computerwerk of studie, terwijl koffie beter geschikt is voor fysieke activiteiten zoals sporten. Voor mensen met banen die de slaap onderbreken of monotoon zijn, zoals eerstehulpverleners of ‘s nachts werkende beveiligingsmedewerkers, kunnen hogere doses cafeïne helpen de reactietijd, aandacht en concentratie te verbeteren (met toestemming vertaald).
Gerelateerde artikelen:
- Koffie versus thee: is een van de twee gezonder?
- 8 ontwenningsverschijnselen van het stoppen met koffie
- De voedingswaarde van koffie
- Hoe cafeïne de sportprestaties verbetert
- Koffie en cafeïne – hoeveel kun je drinken?
- Droogt je lichaam uit door koffie?
- Cafeïne ongunstig voor nachtrust
- Decafé koffie kan ontwenningsverschijnselen cafeïne verminderen
- Afwisselen tussen koffie en thee blijkt het gezondst
- Is het verstandig om koffie te drinken op een lege maag?
Help anderen gezonder te worden en deel dit artikel:
